Pallotyni i pallotynki pionierami ewangelizacji w Kamerunie

W dniach od 17 do 20 marca 2009 r. Ojciec Święty uda się z wizytą apostolską do Kamerunu. Jest to dla nas okazja, aby zastanowić się nad początkami ewangelizacji w tym afrykańskim kraju, powierzonym niemieckim misjonarzom pallotyńskim, których Stolica Apostolska wysłała tam w 1890 r. 

Dla lepszego zrozumienia tej apostolskiej i misyjnej działalności, przedstawiamy jej ogólną charakterystykę.

Mgr Heinrich Vieter

Pierwszy okres: 1890 – 1915: Początki

25 października 1890 r. do Duala w Kamerunie przybywają dwaj pallotyńscy księża, Heinrich Vieter i George Walter oraz pięciu braci i jeden seminarzysta. 8 grudnia 1890 r. odprawiają mszę świętą w pierwszym domu w Marienbergu (Góra Maryi), który sami zbudowali, oddając Kamerun pod opiekę Matki Bożej, Królowej Apostołów. Dwa lata później, w 1892 r., przybyły również pierwsze niemieckie pallotynki.

W Boże Narodzenie 1891 r. otwarto pierwszą szkołę misyjną i pierwszych piętnastu uczniów przyjmuje sakrament chrztu.

W 1904r. prefektura apostolska w Kamerunie zostaje wyniesiona do godności wikariatu apostolskiego, a pierwszym wikariuszem apostolskim zostaje ks. Heinrich Vieter, który umrze i zostanie pochowany w Jaunde. Postać tego biskupa i pallotyńskiego misjonarza jest fundamentalna w historii ewangelizacji Kamerunu.

Dane statystyczne z końca 1913 r. informują o 16 placówkach misyjnych, którymi zajmowało się 34 księży, 37 braci i 31 sióstr zakonnych (wszyscy to pallotyni), 223 tubylczych katechistów i 28179 katolików. Jednym z tych misjonarzy był ks. Alojzy Majewski, który po powrocie z Afryki podjął działania w kierunku przeszczepienia charyzmatu pallotyńskiego na Ziemiach Polskich.

W ciągu pierwszych 25 lat pracy ewangelizacyjnej w Kamerunie, 36 pallotyńskich misjonarzy (23 braci, 11 księży i dwie siostry zakonne) oddało życie, by Kościół w Kamerunie mógł przeżyć.

Pallotyńscy bracia-misjonarze

Jedną z konsekwencji pierwszej wojny światowej było wydalenie niemieckich pallotynów z kraju. Stało się tak na skutek klęski Niemiec i podziału Kamerunu, który częściowo przypadł Francji, a częściowo Anglii.

Drugi okres: 1964 – 1994: Powrót

Pallotyńscy misjonarze wrócili do Kamerunu w 1964 r. Stało się to za przyczyną arcybiskupa Jaunde Jeana Zoà, który przebywając w Rzymie jako uczestnik Soboru Watykańskiego II poprosił Pallotynów, aby wrócili do Kamerunu. Arcybiskup uważał, że pallotyńscy misjonarze są „ojcami w wierze” i miał wiele szacunku dla dzieła ewangelizacji z początku wieku. Niemieccy pallotyni zgodzili się na propozycję arcybiskupa. Trzej pierwsi osiedlili się w Jaunde, stolicy Kamerunu, i szybko utworzyli parafię pod wezwaniem św. Wincentego Pallottiego. W latach 80. pojawiły się pierwsze lokalne powołania, a pierwszy kameruński pallotyn otrzymał święcenia kapłańskie w 1994 r.

Misjonarki pallotyńskie, tym razem polskie, wróciły do Kamerunu w 1999 r.

Trzeci okres: 1994 – 2008: Wielki rozwój

Misja w Mvolyé przed 100 laty

W 1990 r. Kościół w Kamerunie obchodził stulecie ewangelizacji. Była to okazja, żeby porozmawiać o początkach i pierwszej ewangelizacji dokonanej przez pallotyńskich misjonarzy.

Naturalną konsekwencją obchodów stulecia były liczne rzesze młodych ludzi, którzy zapukali do drzwi Pallotynów, żeby również zostać misjonarzami.

 Dzisiaj mamy ponad czterdziestu księży i braci po wieczystych ślubach oraz pięćdziesięciu studentów przygotowujących się do kapłaństwa.

Pallotyńscy misjonarze (wszyscy są Kameruńczykami) pracują w sześciu diecezjach w kraju: prowadzą parafie i jedną szkołę średnią. Na uwagę zasługuje Centrum Duszpasterskie „Jana XXIII”, gdzie proponuje się duchową i apostolską formację, i wraz z innymi instytutami zakonnymi wyświęca się do formacji kandydatów w dwóch szkołach wyższych na wydziale filozofii (Instytut Mukasa) i teologii (szkoła św. Cypriana). Pięciu kameruńskich księży pracuje również w Republice Południowej Afryki; są odpowiedzialni za domy formacyjne. To oznacza, że oni sami stali się misjonarzami zgodnie z linią Papieża Pawła VI, który wzywał Afrykańczyków, aby „zostawali misjonarzami na swoim kontynencie”.

Należy odnotować, w jaki sposób Siostry Pallotynki od samego początku (1892) angażowały się we współpracę przy ewangelizacji Afryki pallotyńskiej. Siostry Apostolstwa Katolickiego są obecne w Mozambiku, a Siostry Misjonarki Apostolstwa Katolickiego są obecne w Republice Południowej Afryki, w Rwandzie, Kongu, Tanzanii i Kamerunie.

W realizację pallotyńskiego charyzmatu w Afryce zaangażowanych jest również wielu świeckich. Niektórzy złożyli już przyrzeczenie apostolskie w Zjednoczeniu Apostolstwa Katolickiego. Należy zwrócić szczególną uwagę na grupę młodzieży „Elżbieta Sanna” w Kigali, stolicy Rwandy.

Czwarty okres: Powstanie Regii Trójcy Świętej

8 grudnia 2008 r. została prawnie erygowana nowa jednostka pallotyńska, Regia Trójcy Świętej, która obejmuje Kamerun i Nigerię, ma własny zarząd i lokalną radę regionalną.

Data 8 grudnia przypomina o zawierzeniu Kamerunu Maryi Królowej Apostołów dokonanym przez biskupa Heinricha Vietera właśnie 8 grudnia 1890 r. w początkach ewangelizacji.

W ten sposób wypełnia się przepowiednia założyciela Pallotynów, świętego Wincentego Pallottiego, który na łożu śmierci zapewnił dwunastu pierwszych pallotynów, którzy przy nim byli, że „Stowarzyszenie rozwinie się, Bóg mu będzie błogosławił, a wy to zobaczycie. Mówię to wam nie dlatego, że mam ufność, ale dlatego, że mam pewność”.

Bazylika z zewnątrz

 Rzeczywiście, pallotyni są obecni na kontynencie afrykańskim w dziesięciu państwach, liczą ponad trzystu członków, a liczba wciąż rośnie. Wspomniane państwa to Kamerun, Nigeria, Republika Południowej Afryki, Zambia, Mozambik, Wybrzeże Kości Słoniowej, Tanzania, Kenia, Rwanda i Demokratyczna Republika Konga.

W czasie swojej wizyty w Kamerunie, 18 marca, w bazylice Maryi Królowej Apostołów prowadzonej przez pallotynów, Papież odprawi nieszpory z lokalnym duchowieństwem i przedstawicielami ruchów eklezjalnych i innych wyznań chrześcijańskich. Dodajmy, że bazylika została zbudowana na wzgórzu „Mvolyé” dla upamiętnienia stulecia ewangelizacji Kamerunu, w tym samym miejscu, w którym biskup Vieter zbudował pierwszy kościół w Jaunde. Na szczeblu diecezjalnym otwarto proces beatyfikacyjny biskupa Vietera.

Ks. Stanisław Stawicki SAC, 
Ks. Antonio Celona SAC

Pomyłka Papieża?

18 marca, w przemówieniu w bazylice Matki Bożej Królowej Apostołów, na wzgórzu Mvolyé w Jaunde, papież Benedykt XVI powiedział: „Radością moją jest dziękować Bogu razem z wami w bazylice Maryi Królowej Apostołów, zbudowanej na wzgórzu Mvolyé, w miejscu gdzie został wzniesiony pierwszy kościół przez misjonarzy Ducha Świętego (spirytyni, duchacze), którzy przynieśli Kamerunowi Ewangelię. Na wzór żarliwości apostolskiej owych misjonarzy, którzy ogarnęli sercem cały wasz kraj, miejsce to symbolizuje każdy zakątek waszej ziemi.”

Faktem jest, że dokładnie w tym miejscu, gdzie dziś stoi bazylika mniejsza Królowej Apostołów, stał ongiś kościół wybudowany przez Misjonarzy Ducha Świętego w latach 1923-1927. Kościół ten został zburzony, było bowiem ryzyko zawalenia się konstrukcji, a na jego miejscu stanęła bazylika upamiętniająca 100 lat ewangelizacji Kamerunu. Ewangelizacja ta nie zaczęła sie jednak w 1916 roku kiedy to przybyli do Jaunde francuscy misjonarze Ducha Świętego, ale w 1890, kiedy pierwsi pallotyni oddali Kamerun pod opiekę Królowej Apostołów.

Na wzgórzu Mvolyé, o niecałe 200 m powyżej bazyliki, stoi nadal drewniany kościółek pod wezwaniem św. Wawrzyńca, pierwszy jaki powstał w stolicy Kamerunu. Na wieży kościoła zbudowanego w dużej części z drewna sprowadzonego z Niemiec, do dziś widnieje napis: „Rok 1906”.

Kto więc wzniósł pierwszy kościół w Jaunde? Kto przyniósł Kamerunowi Ewangelię? Czy i w tym przypadku Stolica Apostolska poprawi tę historyczna „pomyłkę papieża”?

Ks. Stanisław Stawicki SAC (Rzym)

>>>ZOBACZ: Pełny tekst homilii Benedykta XVI wygłoszonej w bazylice Maryi Królowej Apostołów w Mvolyé